معرفی نهال کبوده
نهال کبوده از انواع نهالهای زینتی و غیر مثمر است. این نهال یکی از گونههای نهال صنوبر است که با عنوان صنوبر کبوده، نهال صنوبر سپیدار، صنوبر کویری، صنوبر صحرایی، صنوبر ایتالیایی و کلمبور نیز شناخته میشود. این نهال زینتی در استانهای مختلف با نامهای مختلفی معروف است. در استان زنجان، این نهال با عنوان نهال آلاچنار معروف است. اما در آذربایجان این نهال، آغ گواخ یا آق قواخ نامیده میشود.
نهال کبوده یا همان سپیدار از خانواده بیدیان است. زادگاه این نهال مناطق شمالی آفریقا، خاورمیانه و آسیای میانه تا غرب چین است. این نهال، علاوه بر اینکه ظاهر زیبایی دارد و برای زینت بخشی فضای باغ و ویلا کاشته میشود، چوب بسیار با ارزش و باکیفیتی دارد، چوب این نهال در صنعت چوبسازی بسیار پرکاربرد است. از چوب صنوبر در منبت کاری، کاغذسازی، تهیه مبلمان، صندلی، هیزم و تهیه الورا استفاده میشود.
مشخصات درخت کبوده
نهال کبوده دارای رشد بسیار سریعی است. یک نهال دو ساله حدود 2.5 متر ارتفاع دارد. پس از بلوغ، ارتفاع یک درخت کبوده شش ساله، حدود 20 الی 25 متر خواهد بود. سرعت رشد بالای درخت یک مزیت مهم است؛ زیرا این نهال به سرعت بزرگ و تنومند شده و چوب آن، آماده بهره برداری میشود. تنه این درخت به صورت کمی خمیده رشد میکند. شاخههای این نهال با زاویه باز نسبت به تنه اصلی رشد میکنند. به طوری که شاخهها تقریبا عمود بر تنه هستند. شاخههای قدیمی این درخت پوست ضخیم و خشنی دارند که به رنگ سبز تیزه میباشد.
تنه نهال کبوده بسیار تیره است و به رنگ خاکستری مایل به سبز بسیار تیره و یا سیاه است و کبودی بیشتری دارد. بر روی پوست نهال، ماده چسبناک زرد رنگی وجود دارد. چوب این درخت بسیار سنگین است و در واقع چگالی بالایی دارد. به دلیل سنگین بودن چوب این درخت نسبت به چوب درخت صنوبر تبریزی، قیمت بالاتری نیز دارد. اگر چه سرعت رشد نهال کبوده بالا است، اما نسبت به سرعت رشد نهال تبریزی کمتر است. به همین دلیل، این دو نهال تقریبا بازده یکسانی دارند.
برگهای نهال کبوده درشت و پهن است. این برگها به رنگ سبز است. پشت برگها نقرهای میباشد. برگها سه قسمت بریدگی دارند. این بریدگیها، دندانههای نوک تیز دارند. این نهال کبوده انواع نهالهای خزان کننده است. هنگام پاییز برگ درختان به رنگ زرد طلایی تغییر میکنند.
درخت کبوده ریشه بسیار گستردهای دارند. اما ریشه این درخت عمق زیادی ندارد و سطحی است. این درختان حدود 50 الی 70 سال عمر میکند. اما گاهی اوقات، برخی از درختان ممکن است به دلیل قرار گرفتن در شرایط عالی، عمر بیشتری داشته باشند. برای مثال در اسپانیا که دارای آب و هوای معتدل دریایی هستند، این درختان تا 100 سال عمر میکنند.
چوب درخت کبوده
چوب درخت کبوده بسیار مرغوب و باکیفیت است. چوب این درخت نسبت به چوب درخت چنار ظاهر بسیار زیباتری دارد ولی در عین حال قیمت آن نسبت به چنار مناسبتر است. این چوب در منبت کاری، کاغذ سازی، هیزم و تهیه الورا، ساخت مبلمان، پوشش داخلی و نئوپان کاربرد دارد. چوب درخت صنوبر کبوده نسبت به درخت صنوبر تبریزی نیز سنگینتر است و چگالی بالاتری دارد، به همین دلیل، چوب کبوده نسبت به چوب تبریزی قیمت بالاتری نیز دارد.
با وجود کیفیت بسیار بالای چوب نهال کبوده، این نهال چندان شناخته شده نیست و بسیاری از نهال کاران از ارزش بالای آن آگاه نیستند. به همین دلیل، پرورش این نهال چندان رایج نیست. اما باغداران باهوش و پرذکاوت به خوبی به این مسئله پی بردهاند که پرورش یک نهال غیرمثمر با چوب باارزش میتواند سودآوری بسیار بیشتری نسبت به درختان میوه داشته باشد. قیمت این نهال کاملا مقرون به صرفه است و نیاز به صرف هزینه چندانی ندارد. اما در ازای این سرمایهگذاری اندک، میتواند سودآوری بسیار بالایی برای باغداران داشته باشد.
مناطق کاشت نهال کبوده
درباره کیفیت چوب درخت کبوده مطالبی ذکر شد، اما این نهال سودمند و تجاری در چه مناطقی قابل پرورش است؟ برای بررسی مناطق مناسب برای کاشت نهال کبوده باید به ویژگیهای این نهال بپردازیم. این نهال در برابر خشکی و کم آبی مقاومت بسیار بالایی دارد. به همین دلیل در مناطق نیمه خشک استپی به خوبی رشد میکند. این نهال با عنوان نهال صنوبر کویری یا صنوبر صحرایی نیز شناخته میشود. زیرا در مناطق کویری و صحرایی با آب و هوای گرم و نیمه خشک نیز قابل پرورش است. در مناطق خشک و نیمه خشک، این نهال در حاشیه رودخانهها و مسیرهای آبی کاشته میشود.
نهال کبوده در مناطق معتدل و مرطوب نیز رشد عالی را تجربه خواهد کرد. برای مثال، مناطق شمالی ایران برای پرورش این نهال عالی است. اما به طور کلی، به دلیل مقاومت نسبتا خوب این نهال در برابر سرما و گرما در اغلب مناطق کشور قابل پرورش است. این نهال تا گرمای 50 درجه بالای صفر را به خوبی متحمل میشود. اما حداقل سرمایی که این نهال قادر به تحمل آن است، دمای منفی 15 درجه سانتی گراد میباشد. بنابراین مناطق خیلی سردسیر برای کاشت این نهال مناسب نیست. در مناطق سردسیر میتوان گونه دیگری از نهال صنوبر چون نهال تبریزی را پرورش داد.
از دیگر شرایط کاشت نهال کبوده، قرار نگرفتن در معرض بادهای گرم و سرد است. همچنین این نهال باید در مناطقی که بارندگی کم تا متوسط است، کاشته شود. میزان بارش سالیانه باید کمتر از 500 میلی متر باشد. زیرا بارش زیاد، ممکن است باعث ریزش برگ درختان شده و همچنین احتمال ابتلا به بیماریهای قارچی افزایش دهد. نکته بسیار مهم دیگر در رابطه با کاشت نهال کبوده، نورگرایی به شدت بالای این نهال است. این نهال برای رشد مساعد باید حتما در منطقهای کاشته شود که روزانه حداقل 8 ساعت نور خورشید را به صورت مستقیم دریافت کند؛ زیرا در غیر این صورت رشد نهال دچار اختلال خواهد شد.
روش کاشت درخت کبوده
نهال کبوده باید در خاکی با زهکشی مناسب کاشته شود تا میزان مناسبی از رطوبت را در خود حفظ کند. بهترین خاک برای کاشت این نهال، باید بافت ماسهای یا شنی داشته باشد و میزان رس آن کمتر از 29 درصد باشد. در این خاک نهال بهترین رشد را خواهد داشت؛ زیرا ریشهها به راحتی هوا، آب و عناصر غذایی مورد نیاز نهال را دریافت میکنند.
نهال کبوده در برابر خشکی و شوری آب و خاک بسیار مقاوم است. به همین دلیل، در مناطق بیابانی و صحرایی که خاک شور دارند، نیز رشد خوبی خواهد داشت. بنابراین برای هدف بیابان زدایی و جنگل کاری، نهال کبوده یک گزینه عالی و بدون نقص است. این نهال ریشه گسترده و در عین حال کم عمقی دارد؛ به همین جهت خاک کم عمق را تحمل میکند. این نهال خاکهای خنثی و یا کمی خاصیت اسیدی را ترجیح میدهد. pH مناسب برای این نهال حدود 6 الی 7 میباشد.
یکی از مهمترین نیازهای نهال کبوده، نورگرایی بسیار بالا است. این نهال نیاز دارد که در طول روز، 8 ساعت نور خورشید را به صورت مستقیم و با شدت متوسط دریافت کند. نهالها باید با فاصله مناسب از هم کاشته شوند تا مانع از دریافت نور یکدیگر نشوند. بهتر است فاصله 2 الی 3 متر بین نهالها رعایت شود. به کارگیری الگوی مناسب در کاشت نهال، باعث زیبایی هر چه بیشتر آنها خواهد شد. قبل از کاشت نهال، باید شیب ردیفها طوری تنظیم شود که آبی که برای آبیاری نهال استفاده میشود، جاری گردد. در این حالت آب اکسیژن کافی خواهد داشت و خواهد توانست نیاز نهال را تامین کند.
آبیاری درخت کبوده
آبی که برای آبیاری درخت کبوده مورد استفاده قرار میگیرد، باید سرشار از اکسیژن باشد. بنابراین بهتر است برای آبیاری این نهال از آب جاری استفاده شود؛ زیرا آب جاری دارای اکسیژن بیشتری است. اگر برای آبیاری نهال از ماند آبهای راکد و یا آبهای باتلاقی استفاده شود، به دلیل کمبود اکسیژن، درختان خشک شده و از بین خواهند رفت. کارشناسان توصیه میشوند، برای کاشت این نهال بین ردیفهایی که برای کاشت نهال در نظر گرفتهاید، زهکشی شود و شیب ملایمی تنظیم شود که آب را به جریان در بیاورد؛ در این صورت، اکسیژن مورد نیاز درخت تامین خواهد شد.
نهال کبوده جوان در سال اول به آبیاری بیشتری نیاز دارد. اما تعیین نیاز آبی نهال، علاوه بر سن به عوامل دیگری چون آب و هوا، رطوبت محیط و بافت خاک و … بستگی دارد. اما به طور کلی، این نهال نیاز آبی بالایی دارد و در برابر خشکی بسیار مقاوم است. در شهر تهران، هر 15 روز یکبار میتوانید برای آبیاری درخت کبوده اقدام کنید.
مراقبت از نهال کبوده
پرورش و مراقبت از نهال کبوده پیچیدگی و چالش چندانی ندارد. در قسمت قبل، نکات مربوط به آبیاری نهال ذکر شد، حال به کوددهی، هرس و سمپاشی نهال میپردازیم. این نهال بعد از پایان دو سالگی نیاز به هرس دارد. در هنگام هرس، شاخههای خشک و اضافی حذف میگردند. بهتر است نهال در هنگامی که در خواب زمستانی به سر میبرد و رشد فعال ندارد، هرس شود. این هرس کمک خواهد کرد که شاخههای جدید رشد کند و نهال رشد سالمی داشته باشد. همچنین در این حالت، چوب درخت بسیار باکیفیت خواهد بود. در فصل بهار نیز میتوان نهال کبوده را هرس نمود تا از رشد ناخواسته و غیر منظم شاخههای ضعیف جلوگیری شود.
نهال کبوده سرعت رشد بسیار بالایی دارد. این درختان هرچه با سرعت بیشتری رشد کنند، چوب بیشتری نیز تولید میکنند. بنابراین، افزودن برخی از کودها به نهال به افزایش بازدهی آن کمک شایانی خواهد کرد. از بهترین کودهایی که برای این نهال میتوان استفاده کرد، کود شوک است؛ این کود به افزایش قطر تنه درخت کمک میکند. از دیگر کودهایی که برای این نهال توصیه میشود، عبارتند از: کود مایع سه بیست و آهن.
بیماری و آفات ممکن است باعث نابودی نهال کبوده شود و یا کیفیت چوب آن را به شدت کاهش دهد. بنابراین ضروری است با بیماری و آفات این نهال آشنا شوید تا در مواقع لزوم بهترین عملکرد را داشته باشید. آفت شته برگ تبریزی، بیماری سوختگی درختان و بیماری کاکتوس مهمترین خطراتی است که این نهال را تهدید میکند. توصیه میشود از سموم تریادیمنول، سایپروکونازول، تیلت، مایکلوبوتانیل و تبوکونازول برای محافظت از درخت استفاده نمایید.
