نهال صنوبر

معرفی نهال صنوبر

نهال صنوبر یکی از انواع نهال زینتی و غیر مثمر است. این نهال زیبا و چشم نواز برای زیبایی بخشی در محیط‌های مختلف کاشته می‌شود. البته این نهال فقط جنبه زیبایی ندارد. چوب این نهال بسیار مرغوب و باکیفیت است. از سن 6 سالگی می‌توان چوب این نهال را بهره برداری کرد. به همین دلیل پرورش این نهال، صرفه اقتصادی بسیار بالایی دارد. چوب این درخت به دلیل مقاومت بسیار بالایی که دارد، ارزش و قیمت بسیار بالایی دارد.

نام علمی نهال صنوبر Populud Aliba است. این نهال از خانواده بیدیان می‌باشد. زادگاه این نهال شبه جزیره ایبری در مراکش می‌باشد. اما امروزه در کشورهای مختلف از جمله ایران کاشته می‌شود. این نهال گونه‌های مختلفی دارد. حدود 85 گونه مختلف از نهال صنوبر وجود دارد. دو مورد از مهمترین گونه‌های آن، نهال تبریزی و نهال کبوده (یا همان سپیدار) می‌باشد. گونه‌های مختلف صنوبر تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. ولی همه آن‌ها چوب بسیار با کیفیت و مرغوبی دارند. از چوب صنوبر برای ساخت مبل، ستون و زیر شیروانی استفاده می‌شود.

مشخصات درخت صنوبر

درخت بلند قامت صنوبر با چوب بسیار ارزشمند و مرغوب، از بهترین نهال‌های غیرمثمر است. برجسته‌ترین ویژگی نهال صنوبر قدرت رشد بسیار بالای آن است. این نهال به سرعت رشد می‌کند، قد می‌کشد و تبدیل به درخت تنومندی می‌شود. به طوری که در شش سالگی چوب این درخت قابل بهره برداری است. در سن 15 سالگی، ارتفاع این درختان به 25 متر خواهد رسید که این میزان عالی است. البته توجه داشته باشید که سرعت رشد گونه‌های مختلف صنوبر کمی با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال سرعت رشد نهال صنوبر تبریزی بالاتر از گونه کبوده است. اما به طور کلی، سرعت رشد همه گونه‌ها بالا می‌باشد.

اگر یک هکتار زمین زیر کشت نهال صنوبر قرار داشته باشد، می‌تواند سالیانه حدود 50 متر مکعب چوب مرغوب از آن برداشت نمود. این میزان بازدهی فوق العاده است. به همین دلیل، کاشت این نهال بسیار پررونق است. این نهال یکی از اصلی‌ترین منابع تامین کننده چوب برای صنایع چوبی در ایران به شمار می‌رود.

برگ‌های انواع نهال صنوبر پهن و درشت است. این برگ‌ها حدود 4 الی 15 سانتی متر طول و حدود 4 تا 9 سانتی متر عرض دارند. برگ‌ها دارای بریدگی‌های عمیق هستند. تعداد بریدگی در گونه‌های مختلف متفاوت است. حاشیه برگ‌ها در برخی از گونه‌ها، دندانه‌دار است و در برخی دیگر از گونه‌ها ساده می‌باشد. رنگ برگ‌ها نیز در گونه‌های مختلف از سبز روشن تا سبز تیره متغیر است. در برخی از گونه‌ها چون کبوده، قسمت زیرین برگ‌ها نقره‌ای و یا سفید مات و کرکی هستند. درختان صنوبر از ارقام خزان کننده و برگ ریز است. با آمدن فصل پاییز برگهای این درختان به زرد و طلایی روشن تغییر رنگ می‌دهند و در فصل زمستان درختان خالی از برگ می‌شوند.

نهال صنوبر حدود 50 الی 70 سال عمر خواهد کرد. البته اگر در هنگام کاشت نهال، در شرایط ایده‌آل آن را بکارید و به صورت اصولی از آن مراقبت نمایید، ممکن است عمر درختان بیشتر از 100 سال باشد.

مناطق کاشت نهال صنوبر

گونه‌های مختلف نهال صنوبر ویژگی‎های مختلفی دارند و نیازمند شرایط اقلیمی خاصی هستند. البته اکثر گونه‌ها، مناطق مرطوب با تابستان‌های گرم و زمستان‌های معتدل تا سرد را می‌پسندند. البته برخی از گونه‌ها نیز تحمل سرمایی بسیار بالایی دارند و برای کاشت در مناطق سردسیر مناسب هستند. برای مثال، نهال تبریزی در برابر سرما مقاومت بالایی دارد. این نهال در مناطق سردسیر و معتدل بهترین رشد را خواهد داشت. توجه داشته باشید که این نهال، نیاز آبی بسیار بالایی دارد و باید در مناطقی کاشته شود که پاسخگوی آبیاری نهال باشد. بنابراین مناطق خشک برای کاشت نهال صنوبر تبریزی مناسب نیست.

اما گونه دیگری از نهال صنوبر به نام نهال کبوده، در برابر خشکی و کم آبی بسیار مقاوم بوده و در مناطقی با آب وهوای خشک و یا نیمه خشک استپی رشد عالی خواهد داشت. به همین دلیل، این نهال با عنوان نهال صنوبر کویری یا صنوبر صحرایی نیز شناخته می‌شود. البته این گونه در مناطق معتدل نیز به خوبی رشد می‌کند.

کاشت نهال صنوبر

انتخاب زمان مناسب برای کاشت نهال صنوبر مسئله بسیار مهم و حیاتی است. برای مثال اگر در یک منطقه سردسیر که دارای زمستان‌های بسیار سرد و یخبندان طولانی است، در فصل پاییز اقدام به کاشت نهال نمایید، ممکن است با اولین سرما، نهال جوان دچار یخ زدگی شود و از بین رود. بنابراین کاشت نهال باید تا اواخر فصل زمستان و یا اوایل فصل بهار به تعویق بیفتد. پس از اینکه فصل سرما در منطقه پایان یافت، می‌توان به کاشت نهال اقدام کرد. اما توجه داشته باشید که قبل از بیدار شدن نهال از خواب زمستانه و جوانه زدن نهال باید این کار را انجام دهید.

در مناطق گرمسیر و معتدل که دارای زمستان‌های ملایم می‌باشند. از اواسط فصل پاییز که نهال صنوبر به خواب زمستانی فرو می‌رود و برگهای آن می‌ریزد تا اواخر فصل پاییز، زمان دارید که نهال را بکارید. اما بهتر است هر چه زودتر نهال را به زمین منتقل کنید تا قبل از جوانه زدن، سازگاری بیشتری با محیط کسب نماید. رعایت این موضوع کمک خواهد کرد که کاشت نهال صنوبر موفقیت آمیز انجام شود.

نهال صنوبر با انواع مختلف خاک سازگار است. اما نکته بسیار مهم زهکشی و تهویه مناسب خاک است. این نهال هم در خاک‌ خشک و هم در خاک مرطوب قابلیت رشد دارد. نهال صنوبر تا حدودی خاک شور را تحمل می‌کند. اما آبی که برای آبیاری نهال استفاده می‌شود، نباید بیش از حد شور باشد. این نهال در خاک اسیدی نیز قابلیت رشد دارد. اما خاک قلیایی باعث ریزش برگ‌های نهال قبل از موعد شده و فتوسنتز درخت را دچار اختلال می‌نماید. بنابراین کاشت نهال در خاک قلیایی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

نهال صنوبر یک نهال نور پسند است. این نهال باید در مناطق آفتاب گیر و یا نیمه سایه کاشته شود تا بتواند نور خورشید را به میزان کافی دریافت نماید. نور خورشید برای عملیات فتوسنتز و رشد مساعد نهال ضروری است. اگر نهال در یک مکان سایه کاشته شود، رشد آن دچار اختلال شده و ارتفاع نهال به حد مساعد نخواهد رسید. همچنین کمبود نور خورشد، باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قارچی در نهال خواهد شد.

انواع نهال صنوبر برخلاف ارتفاع بسیار بلندی که دارند، گستردگی شاخ و برگ آنها بسیار کم است. قطر تاج این درختان کم است. بنابراین هنگام کاشت نهال‌ها، نیازی نیست که فاصله بسیاری بین آنها لحاظ کنید. این نهالها را می‌توانید با فاصله 1.5 الی 2 متر از یکدیگر بکارید.

مراقبت از نهال صنوبر

یکی از مهمترین اقدامات در مراقبت از نهال صنوبر، آبیاری به موقع و استفاده از آب مناسب می‌باشد. اغلب گونه‌های صنوبر، اکسیژن مورد نظر خود را از آب دریافت می‌کنند. به همین دلیل، آب باید دارای اکسیژن کافی باشد. آب‌های جاری دارای اکسیژن بیشتری هستند. بنابراین برای آبیاری این نهال باید از آب جاری استفاده نمود. استفاده از آب‌های راکد و باتلاقی برای آبیاری نهال، موجب خفگی و از بین رفتن نهال خواهد شد.

گونه‌های مختلف نهال صنوبر نیاز آبی متفاوتی دارد. همچنین تحمل گونه‌های مختلف در برابر کم آبی و خشکی ممکن است متفاوت باشد. اما می‌توان گفت به طور میانگین نیاز آبی سالیانه این نهال حدود 8 هزار متر مکعب در هکتار است. این نهال در سال اول باید یک بار در هفته آبیاری شود. اما پس از سال اول، می‌توانید هر ده روز یکبار، اقدام به آبیاری نهال نمایید.

انواع نهال صنوبر به سرعت رشد می‌کنند و قد می‌کشند. برای رشد سریع، نهال به مواد غذایی و آلی نیاز دارد. به همین جهت، این نهال به سرعت تمام مواد آلی خاک را دریافت می‌کند و خاک تضعیف می‌شود. بنابراین اگر می‌خواهید نهال شما رشد مساعدی داشته باشد، باید با افزودن کودهای مناسب، خاک را تقویت نمایید. این خاک باید با کودهای حاوی ازت، فسفر و پتاس کوددهی شود.

یکی دیگر از نکات مهم در مراقبت از نهال صنوبر، حذف علف‌های هرز در باغ است. این علف‌ها به محض رویش باید از بین برده شود. علف‌های هرز به دور تنه نهال می‌پیچند و مانع رشد آن‌ها می‌شود. به همین جهت، بسیار مضر و خسارت زا هستند. یکی دیگر از معضلات نهال صنوبر، آفت انگل است. این آفت از شیرابه نهال تغذیه می‌کند و آن را تضعیف می‌کند. این نهال در مقابل آفت انگل تحمل کمی دارد. برای مقابله با این معضل باید به صورت دوره‌ای از روش‌هایی چون سمپاشی و تله گذاری استفاده نمود.

یکی دیگر از اقدامات مهم در مراقبت از نهال صنوبر هرس نهال است. این نهال باید از سال دوم هرس شود. البته این نهال نیاز به هرس زیادی ندارد و تنها کافی است شاخه‌های خشک و اضافی درخت بریده شود. پس از حذف این شاخه‌ها، باید محل بریدگی با چسب مخصوص پوشانده شود تا از ابتلا به بیماری جلوگیری شود.