نهال زبان گنجشک (ون)
نهال زبان گنجشک یا همان نهال ون یکی از انواع نهال زینتی بسیار مقاوم است که پرورش آن آسوده و بدون دردسر است.
نام علمی این نهال Fraxinus میباشد و از خانواده Oleaceae (زیتون) محسوب میشود. زادگاه این نهال تزیینی، قاره اروپا و به خصوص شمال اسکاندیناوی و جنوب شبه جزیره ایبری میباشد. این نهال با عناوین دیگری چون نهال وند، دردار و اش نیز شناخته میشود. دلیل نامگذاری نهال زبان گنجشک، شکل میوههای آن است. میوه این نهال که سامار نامیده میشود، خشک و بیضی شکل میباشد. این میوههای کشیده، کمی نوک تیز هستند و به زبان گنجشک شباهت دارند.
نهال زبان گنجشک برای زینت بخشی و ایجاد سایهبان در بوستانها و پارکها پرورش داده میشود. به دلیل اینکه این نهال نیاز به مراقبت زیادی ندارد و کاملا یک درخت بدون دردسر است، یک انتخاب عالی برا ایجاد فضای سبز شهری میباشد. این نهال در برابر باد، گرما و هوای آلوده بسیار مقاوم است. علاوه برجنبه زینتی، چوب درخت زبان گنجشک بسیار مقاوم، سخت و نیمه سنگین است. این چوب در ساخت ساخت وسایل زیادی از جمله چوب بیلیارد، راکت تنیس، دسته تبر و شمشیر کاربرد دارد.
کاربرد درخت زبان گنجشک
در گذشته از چوب نهال زبان گنجشک برای تولید سوخت استفاده میشد. مزیت بسیار مهم این نهال قدرت رشد بسیار سریع آن است. این نهال به سرعت رشد میکند و چوب آن آماده بهرهبرداری میشود. چوب این درخت بسیار سخت، باکیفیت، محکم و پرکاربرد است. بنابراین گاهی اوقات تنها با هدف برداشت چوب کاشته میشود. از سالیان دور، از چوب این درخت، برای ساخت دسته شمشیرها، تبرها، راکت تنیس و چوب بیلیارد استفاده میشود.
طی فرایند فرمو، از چوب درخت زبان گنجشک چوب بسیار زیبا و مقاومی تولید میشود که ترمو اش یا ترمو توموود نامیده میشود. در فرایند ترمو، دمای بالا و بخار آب بر روی درخت اعمال میشود. به این ترتیب، تمام رطوبت، صمغ داخل چوب و حشرات زنده آن از بین میروند. این چوب، طول عمر و ماندگاری بالایی دارد. چوب ترموود به عنوان چوب کفپوش و یا تزیین نمای ساختمان کاربرد دارد.
مشخصات درخت زبان گنجشک
نهال زبان گنجشک با قامتی متوسط تا بلند هستند. به طور میانگین ارتفاع این درختان حدود 15 متر میباشد. اما این درختان با ارتفاع 7 الی 24 متر نیز مشاهده میشوند. ارتفاع تنه اصلی این درختان کوتاه و در حدود 2 متر است. اما این درختان تاج بلندی دارند. تاج درخت زبان گنجشک کروی شکل است. نهالهای جوان در ابتدا تاج باز و کم شاخه و برگی دارند. اما پس از بلوغ، تراکم تاج درختان افزایش مییابد.
تنه نهال زبان گنجشک در جوانی به رنگ خاکستری است و پوست صافی دارد. با گذشت زمان و مسن شدن درختان، پوست آنها زبر و به رنگ سیاه مایل به خاکستری شده و شکافهای عمودی عمیقی برمیدارد. شاخههای این درخت بسیار محکم و به رنگ خاکستری میباشد.
طول برگهای نهال زبان گنجشک حدود 20 الی 35 سانتیمتر میباشد. هر برگ شامل چندین برگچه است. این برگچهها کشیده، بیضی شکل و نوکدار هستند. طول برگچه درخت زبان گنجشک حدود 3 الی 12 سانتیمتر است و عرض آنها نیز 0.8 الی 3 سانتیمتر میباشد. برگها به رنگ سبز تیره است. پشت این برگها صاف و بدون کرک میباشد. اما در حاشیه رگبرگها، کرک لطیفی وجود دارد. حاشیه برگها دندانهدار میباشد. برگ درخت بدون دمبرگ میباشد. درخت زبان گنجشک از ارقام برگ ریز است. در فصل پاییز برگ درختان سبز کمرنگ شده و کم کم میریزند. در فصل بهار برگهای سبز رنگ جدید رشد مینمایند.
جوانههای نهال زبان گنجشک به رنگ سیاه است. در اوایل فصل بهار و پیش از رویش برگهای جدید درخت زبان گنجشک، گلهای زیبای این نهال ظاهر میشوند. این گلها به رنگ ارغوانی تیره (قرمز مایل به قهوهای) است و فاقد گلبرگ میباشد. در یک درخت، گلهای نرو ماده همزمان دیده میشوند. گلهای ماده نسبت به گل نر بیشتر عمر میکنند. گرده افشانی این درختان توسط باد صورت میگیرد. پس از مدتی، گلهای این نهال به صورت خوشهای تبدیل به میوه میشوند.
میوه نهال زبان گنجشک که با عنوان سامار شناخته میشود، بیضی شکل، کشیده و نوک تیز است. طول میوه حدود 2.5 الی 4.5 سانتیمتر و پهنای آن حدود 5 الی 8 میلی متر میباشد. سامار به شکل آویزان از شاخه است. دلیل نامگذاری نهال نیز، شباهت میوه آن به زبان گنجشک میباشد. میوه این گیاه در ابتدا و قبل از رسیدن به رنگ سبز است. اما پس از اینکه کاملا رسید، رنگ آن قرمز مایل به قهوهای میشود. اگر در زمانی که سامار سبز است، چیده شود و کشت شود، جوانه میزند. اما اگر پس از رسیدن سامار آن را بکارید، ممکن است تا 18 ماه پس از کشت نیز جوانه نزند.
یکی از اصلیترین مشخصات درخت زبان گنجشک، طول عمر طولانی ان است. این درختان حدود 200 الی 250 سال عمر میکنند. گاهی اوقات برخی از گونههای درختان ون ممکن است، بیشتر از 250 سال نیز عمر کنند.
کاشت نهال زبان گنجشک
نهال زبان گنجشک باید در مناطقی کاشته شود که با آن سازگار باشد. برای مثال این نهال نسبت به سرما بسیار حساس است. این نهال به هیچ وجه نمیتواند در برابر سرمای شدید دوام بیاورد. بنابراین کاشت نهال ون در مناطق سردسیر باعث از بین رفتن آن خواهد شد. اما این نهال در برابر گرما مقاومت بسیار بالایی دارد. بنابراین در مناطق گرمسیر، صحرایی و ساحلی به خوبی رشد میکند. شرایط آب و هوایی ایدهآل برای پرورش نهال زبان گنجشک، مناطق معتدل میباشند. این نهال در مناطق شمال کشورمان و در جنگلهای گرگان تا آستارا به طور فراوان وجود دارد.
پس از بررسی شرایط آب و هوایی منطقه کاشت نهال زان گنجشک، باید بافت و کیفیت خاک را آنالیز کرد. اگر چه این نهال ممکن است در اغلب خاکها رشد کند. اما کاشت این نهال در خاک مرغوب و مرطوب، موجب رشد بهتر نهال خواهد شد. این نهال نیاز به خاک غنی دارد؛ بنابراین باید به طور سالانه، در فصل پاییز، با افزودن کودهای پوسیده دامی خاک را تقویت نمایید. یکی از مهمترین مزیتهای نهال زبان گنجشک قابلیت تحمل خاکهای خشک و قلیایی است.
خوشبختانه نهال زبان گنجشک در برابر باد و هوای آلوده نیز بسیار مقاوم است. بنابراین از جهت نگرانی بابت کاشت نهال در مناطق بادخیز و یا شهرهای آلوده وجود ندارد.
نهال زبان گنجشک برای عملیات فتوسنتز و داشتن رشد مناسب، نیاز به دریافت نور مستقیم خورشید دارد. اگر نهال به طور روزانه نور کافی دریافت ننماید، رشد آن دچار اختلال خواهد شد.
مراقبت از نهال زبان گنجشک
نهال زبان گنجشک در اصطلاح یک نهال بدون دردسر است. در واقع مراقبت از این نهال چندان دشوار و پیچیده نیست. این نهال زیبا در برابر خشکی و کم آبی مقاوم بسیار بالایی دارد. این نهال نیاز آبی تقریبا متوسطی دارد. نهال ون جوان در سال اول باید با فواصل کم آبیاری شود. این نهال باید حداقل یک بار در هفته آبیاری شود. اما پس از پایان سال اول، باید یک بار در ماه نهال را آبیاری نمایید.
نهال زبان گنجشک به هرس سالیانه نیاز ندارند. فقط کافی است به محض مشاهده شاخه و برگ بیمار و اضافی، آنها را حذف نمایید. این اقدام به سلامت نهال کمک بسیاری مینماید و از انتشار بیماری در تمام درخت و درختان اطراف جلوگیری مینماید.
نهال زبان گنجشکی در برابر آفات و بیماری بسیار مقاوم است. این یک مزیت مهم محسوب میشود؛ زیرا هزینه سمپاشیهای بسیار نهال کاسته میشود. اما در واقع، مقاومت نهال به معنای عدم نیاز به سمپاشی نیست. برخی از بیماریها و آفاتی مانند پژمردگی ریشه و گل رنگین کمان ممکن است سلامت نهال را تحت تاثیر قرار دهد.
